Bij de verbranding van hout ontstaat er rook, dit is niets nieuws. Maar wat is rook nu eigenlijk en waar bestaat rook uit? En is het dan ook echt zo schadelijk zoals veel partijen beweren?
Hoe ontstaat vuur?
Wanneer hout aangestoken wordt zal als eerst het vocht in het hout verdampen, dit gebeurt al tussen de 50 en 100 graden Celsius. Bij hoge temperaturen van rond de 150 graden Celsius vormt er zich brandbaar gas in het hout. Bij een temperatuur van rond de 400 graden Celsius ontstaat er vuur. Vuur ontstaat omdat de gassen in het hout ontbranden en het zich vermengt met de lucht in de verbrandingsruimte. Het is voor het ontstaan van vuur belangrijk dat de brandbare stoffen zich vermengen met de zuurstof in de lucht.
Eén van de vele honderden brandbare stoffen in houtrook is waterstof. Waterstof “verbrandt” met zuurstof tot water. Dit is de enige reactie in een houtvuur waarbij weliswaar warmte vrijkomt maar de verbranding zelf onzichtbaar verloopt met een kleurloze vlam. Het product van de verbranding valt onder de categorie “houtrook” maar de rook is kleurloos, transparant en volledig geurloos. Bij kouder weer kan het product van de verbranding zichtbaar worden als een witte nevel als gevolg van de condensatie van waterdamp. Wanneer deze nevel snel op enkele meters vanaf het verlaten van een schoorsteenmonding kleurloos oplost in de atmosfeer, is er doorgaans sprake van waterdamp.
Voorbeelden zijn waterdamp uit mondingen van aardgastoestellen en waterdamp uit koeltorens. De laatste worden te gemakkelijk en ten onrechte in de media in beeld gebracht om de ongewenste uitstoot van broeikasgassen te visualiseren terwijl deze enkel wolken waterdamp uitstoten.
Welke chemische verbindingen bevat houtrook?
Bij houtrook is er eigenlijk nauwelijks sprake van zuivere stoffen, dit heeft te maken met het vrijkomen van de verbindingen uit het hout, het contact van de stoffen met de verbrandingslucht in de verbrandingskamer, de weg door een schoorsteen en de uitstoot in de atmosfeer veranderd de samenstelling van veel verbindingen onder invloed van turbulentie, variaties in druk, temperatuurwisselingen, chemische reacties, cohesie, adhesie enzovoort. Houtrook is dus lastig te definiëren als een stof. Ook is het lastig om de uitstoot van deze houtrook in de atmosfeer te beschrijven.
Houtrook bestaat voor 70% tot 80% uit stikstof, 10% tot 20% is ongebruikte zuurstof. Hiernaast bevat het enkele procenten kooldioxide, bij niet 100% droge hout komt er ook waterdamp vrij, onverbrande gassen, houtstof, koolstof, teerdruppeltjes, as en circa 1% diverse chemische verbindingen. De laatst genoemde verbindingen die vrij kunnen komen uit schoorstenen kan aanleiding geven tot gezondheidsklachten, milieuschade en overlast.
De uitstoot kan blootstelling aan mens, dier, flora en fauna en verspreiding via de bodem tot gevolg hebben. De uitstoot wordt het meest direct opgemerkt als geurbelasting. De verspreiding van fijnstof (ultra kleine stofdeeltjes) in de atmosfeer en de blootstelling daaraan wordt direct ervaren door mensen met een hoge gevoeligheid hiervoor. De uitstoot van kooldioxide door biomassa (resten van planten en bomen waarmee energie opgewekt kan worden) die gestookt wordt in verwarmingssystemen is vooralsnog positief.
Fijnstof
Alle deeltjes die bij een verbranding niet achterblijven in bijvoorbeeld de aslade van een houtkachel, maar die verspreiden in de atmosfeer noemen we vliegstof. Vliegstof, roet en andere ultra kleine stofdeeltjes die in de lucht verspreiden noemen wij fijnstof. Fijnstof wordt onderverdeeld per grote van de stofdeeltjes. Fijnstof met een PM 10 (PM= Particulate Matter) ten grootte van 10 micrometer, wordt gezien als de grote deeltjes en zijn ongevaarlijk. Kleinere fijnstof wordt PM 2,5 of zelfs PM 0,1 genoemd (ook wel ultra fijnstof), deze deeltjes zijn wel gevaarlijk omdat deze deeltjes zo klein zijn dat ze via de longen in het bloed opgenomen kunnen worden en schade aan kunnen richten. Fijnstof in Nederland bestaat voor meer dan de helft uit natuurlijke stoffen zoals zout en zand.
Maar niet alleen bij verbranding van hout komt fijnstof vrij. Als we naar buiten kijken zien we veel auto’s en vrachtauto’s rijden die enorm veel gassen uitstoten. In een woning komen we enorm veel fijnstof tegen, bijvoorbeeld bij elektrische apparaten en kaarsen. Wanneer het mooi weer is en we de barbecue naar buiten slepen, creëren we ook enorm veel fijnstof. Dit komt door de verbranding van vlees, we genieten van de geur van de barbecue, maar realiseren niet dat dit ook daadwerkelijk schade kan toebrengen.
